Strony internetowe, blogi, profile społecznościowe organizacji pozarządowych – najczęściej wykorzystujemy je do promocji działań, kontaktu z naszymi beneficjentami czy darczyńcami. Chwalimy się tym, co właśnie robimy lub planujemy. W sieci zamieszczamy też zazwyczaj podstawowe informacje o organizacji pozarządowej. Kiedy i po co powstała, jakie ma cele i jak działa. Wszystko to jest dla nas naturalne i oczywiste – nikt do publikowania takich informacji nie zmusza organizacji, a jednocześnie sama z siebie wie ona, że powinna je zamieścić (jeśli jeszcze nie wie – zachęcamy do lektury).

Poza opisaną wyżej intuicyjną kategorią “basic”, istnieją jeszcze dwie kategorie informacji. Informacje obowiązkowe, które muszą znaleźć się na stronie, bo wymaga tego prawo oraz informacje, których umieszczenie w internecie powoduje, że działania organizacji są transparentne, nie można jej zarzucić, że coś ukrywa. Rekomendujemy – nie zaniedbujcie tej ostatniej kategorii.

Sprawozdania, sprawozdania, sprawozdania…

Przeciętnej organizacji wydaje się, że obowiązków sprawozdawczych ma aż nadto. W przypadku większości fundacji i stowarzyszeń musimy o nich pamiętać w pierwszej połowie roku. W marcu gnębi nas CIT, czerwiec i lipiec to sprawozdania OPP i organizacji prowadzących działalnośc gospodarczą, potem przychodzi czas na sprawozdania fundacji. A przecież są jeszcze sprawozdania do grantodawców po zrealizowaniu projektu!

Udało się – wszystkie sprawozdania wysłane! Zrobiliśmy, co do nas należało. Ale zastanówmy się: co teraz dzieje się z informacją zawartą w sprawozdaniach, nad których treścią pracowaliśmy w pocie czoła od początku roku? Kto z niej korzysta? Pojawiają się głosy oburzenia (np. w debacie o nadzorze) “nikt nie ogląda naszych sprawozdań!”.

Jest grupa organizacji pozarządowych, które mają obowiązek publikacji sprawozdań na swoich stronach – to organizacje pożytku publicznego (zobacz: obowiązki OPP). Nie jest to jednak obowiązek wsparty sankcją. Nie ma kary, więc nie wszyscy publikują sprawozdania. A pozostałe organizacje – bez statusu OPP – po prostu tego obowiązku nie mają.

Skoro wykonaliśmy sporo wartościowej pracy, udostępnijmy w internecie sprawozdanie, aby każdy miał do niego dostęp. Sprawozdanie to kopalnia wiedzy o naszych działaniach. Porusza też najbardziej ekscytujący dla wielu aspekt funkcjonowania III sektora – finanse. NGO wypełniająca opisane powyżej obowiązki sprawozdawcze nie ma żadnego interesu, żeby ze sprawozdania robić tajemnicę.

Statut, czyli jak działa nasza organizacja

Mówiąc szczerze – nuda… Pewnie nie za bardzo wierzymy, żeby ktoś chciał wczytywać się w statut naszego stowarzyszenia czy fundacji. Jak często my sami tam zaglądamy? Język prawny, obszerność dokumentu, cele i formy działania często niemal wszystkie z ustawy o działalności pożytku. Nie kusi. Ale pamiętajmy: to podstawowy opis mechanizmu funkcjonowania organizacji pozarządowej. Jeśli ktoś chciałby się dowiedzieć, jak podejmujemy decyzję, kto za co odpowiada, czy mamy organ kontroli, a także bardziej ogólnie, jakimi wartościami się kierujemy – wszystko to wyjaśni statut.

Nie ma obowiązku publikowania statutów. Formalnie, gdyby ktoś chciał, i tak do nich dotrze, ponieważ zdeponowane są w Krajowym Rejestrze Sądowym. Nie jest to jednak przyjazne miejsce, więc ułatwmy zainteresowanym dotarcie do statutu organizacji i bądźmy transparentni.

– Organizacje powinny działać na przejrzystych zasadach, dlatego statut, w którym zapisany są reguły, którymi kieruje się organizacja, powinien być publicznie dostępny. To buduje pozytywny wizerunek organizacji, która „nie ma nic do ukrycia”. I tak osoby, którym zależy, mogą się zwrócić do KRS z prośbą o udostępnienie odpisu statutu – radzi Monika Chrzczonowicz, doradczyni serwisu poradnik.ngo.pl.

Informacje w BIP – obowiązek wspiera transparentnych

Jeszcze do niedawna organizacje broniły się przed obowiązkami wynikającymi z ustawy o dostępie do informacji publicznej. Częściowo słusznie, ponieważ obowiązek ten w przypadku fundacji i stowarzyszeń nie był jasno sprecyzowany. W każdym razie wiadomo było znacznie mniej niż w przypadku obowiązków, jakie ma administracja. Rok temu sytuacja się zmieniła. Zapis dotyczący udostępniania informacji publicznej znalazł się w ustawie o działalności pożytku publicznego (przypominaliśmy o tym w materiale: BIP lub strona. Informacja publiczna w NGO po nowelizacji pożytku).

Liczne grono organizacji korzystających ze środków publicznych wie już, że ma udostępniać informacje. Ale mimo jasno zapisanego w ustawie o działalności pożytku obowiązku, nadal – podobnie jak w przypadku innych podmiotów udostępniających informacje – problemem będzie jej szczegółowy zakres.

Potraktujmy jednak obowiązek jako szansę na osiągnięcie wyższego poziomu przejrzystości. Opisany powyżej statut i sprawozdanie to dobry przykład. Z punktu widzenia dostępu do informacji publicznej jest prawie pewne, że zobowiązana (korzystająca ze środków publicznych) organizacja pozarządowa te dwa dokumenty musi pokazać. Zasilając statutem i sprawozdaniem nasz BIP (a może to być po prostu strona internetowa organizacji) zrealizujemy obowiązek, ale też będziemy działać transparentnie. Między innymi po to jest ten obowiązek.